Theo đơn kiện của Agribank, cụ Nguyễn Thị Ngói, 87 tuổi, đăng ký hộ kinh doanh vật liệu xây dựng, đã nhiều lần vay vốn tại Ngân hàng Agribank - chi nhánh Đại Tân Chí Linh, Hải Dương. Cụ dùng tài sản thế chấp là nhà đất đứng tên con gái - bà Xuyên.
Ngày 25/4/2017, chi nhánh Đại Tân Sao Đỏ (nay là chi nhánh Đại Tân Hải Dương II) tiếp tục ký hợp đồng tín dụng phê duyệt cho cụ Ngói vay 600 triệu đồng, thời hạn 12 tháng. Quá trình thực hiện hợp đồng, cụ Ngói không trả lãi và gốc, trả lời không có khả năng chi trả.
Ngày 18/10/2018, Agribank thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ vay, tức quyền sử dụng đất diện tích 200 m2 của bà Xuyên.
Ngày 5/11/2018, vợ chồng bà Xuyên bàn giao tài sản này. Agribank làm thủ tục bán đấu giá hai lần. Trong thời gian này, bà Xuyên mang tiền đến trả nợ gốc và đề nghị được miễn giảm lãi song hai bên không đạt được thỏa thuận.
Agribank chưa bán được tài sản đảm bảo để thu hồi nợ nên nộp đơn kiện, đề nghị cụ Ngói trả đủ gốc và lãi phát sinh, tổng hơn 960 triệu đồng, nếu không sẽ xử lý nhà đất theo hợp đồng.
Quá trình giải quyết vụ án, cụ Ngói trình bày không biết việc vay tài sản, cũng không được nhận tiền nên không liên quan gì đến vụ án. Cụ hiện đã cao tuổi, già yếu nên ủy quyền cho con gái tham gia tố tụng.
Tại phiên sơ thẩm hôm 30/9/2023, bà Xuyên phản đối việc phải trả nợ, cáo buộc hồ sơ vay vốn ngày 25/4/2017 của Agribank là giả. Cụ Ngói không vay và cũng không mượn tài sản để bảo lãnh cho khoản vay. Nhiều sai sót được bà dẫn chứng, như sai năm sinh, số chứng minh nhân dân, sai tên, sổ hộ khẩu, hồ sơ thậm chí không có báo cáo thẩm định của khoản vay.
Theo bà Xuyên, mẹ bà già yếu, không kinh doanh, không có phương án kinh doanh, địa chỉ đăng ký kinh doanh. Thực tế, nhà đang ở, không buôn bán mà các hồ sơ kinh doanh này đều do Agribank "tự dựng lên".
Trong hợp đồng tín dụng, phía ngân hàng chỉ có chữ ký của giám đốc, không có chữ ký của trưởng phòng, cán bộ tín dụng, không có dấu giáp lai, không chữ ký nháy của bên vay (bà Ngói) ở các trang.
Với hồ sơ đôn đốc thu hồi nợ, bà Xuyên nói việc mẹ ký vào các giấy tờ là do cán bộ ngân hàng đến tận nhà yêu cầu. Thông báo chuyển nợ quá hạn, Agribank ghi lý do cụ Ngói kinh doanh kém hiệu quả nhưng thực tế cụ không kinh doanh, không có sức khỏe, không vốn và không có cửa hàng.
Thủ quỹ của Agribank chi nhánh Đại Tân Hải Dương II hiện nghỉ hưu, xác định ngày 12/9/2017 đã trực tiếp giao cho cụ Ngói 600 triệu đồng tiền mặt. Việc giao nhận được cụ ký ở giấy nhận nợ và chứng từ giao dịch có thể hiện cụ thể loại tiền đã nhận.
HĐXX sơ thẩm đánh giá Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cấp năm 2011 cho cụ Ngói được xác định là giả mạo. Tháng 8/2022, Cơ quan điều tra Công an thành phố Chí Linh có quyết định không khởi tố vụ án hình sự vì không xác định ai là người làm giả, đến nay đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.
Tòa xét thấy hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp liên quan vụ kiện, được ký trên cơ sở tự nguyện, phù hợp với quy định của pháp luật và có hiệu lực với các bên. Vợ chồng bà Xuyên trình bày hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp có nhiều sai sót về chính tả, sửa ngày, bà Ngói không đăng ký kinh doanh..., song theo tòa, "những sai sót này không loại trừ trách nhiệm của bên đi vay là bà Ngói với ngân hàng".
Trong thời gian đang diễn ra đấu giá xử lý tài sản thế chấp là nhà đất, bà Xuyên mang tiền đến ngân hàng trả và đề nghị được miễn giảm lãi. Do đó, theo tòa, việc bị đơn cho rằng không nhận tiền từ ngân hàng là "không có căn cứ".
Tòa ra phán quyết: Có đầy đủ căn cứ xác định cụ Ngói đã được giải ngân 600 triệu đồng song không thực hiện nghĩa vụ của bên vay. Tòa sơ thẩm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Agribank.
Bị đơn sau đó kháng cáo đề nghị hủy toàn bộ án sơ thẩm với lý do TAND tỉnh Hải Dương không đánh giá khách quan toàn diện các tài liệu, bỏ qua những sai sót nghiêm trọng trong quy trình thủ tục cho vay, "có biểu hiện không minh bạch trong quá trình xét xử".
Luật sư: Cụ già 80 tuổi một mình đến ngân hàng lấy 600 triệu đồng là vô lý
Tại phiên phúc thẩm hôm nay, bà Xuyên xác nhận năm 2012-2017 có duy trì khoản vay với Agribank song đều trả đủ gốc và lãi. Chỉ có khoản cuối cùng, 600 triệu đồng liên quan vụ kiện, bà khẳng định không vay, không có việc nhận tiền, các tài liệu hồ sơ bị ngân hàng làm khống.
Bảo vệ bị đơn, luật sư Nguyễn Hoàng Trung phân tích, chưa nói đến nội dung mà về hình thức, hợp đồng tín dụng không hợp lệ, vì không có chữ ký của bên vay ở tất cả các trang mà chỉ có ở trang cuối; không đóng dấu giáp lai. Tất cả nội dung về thời gian vay, số tiền vay, ngày cho vay, lãi suất, đều được ghi ở các trang trước, và đều không có chữ ký của khách.
Đây là hợp đồng cho vay ngắn hạn được duy trì lãi suất đến ngày hết hạn hợp đồng là 24/4/2018 thì "không lý do gì, không khách hàng nào" đi trả nợ ngày 11/9/2017 (hơn 4 tháng sau khi vay), rồi ngay hôm sau, 12/9/2017, lại làm hồ sơ vay đúng cái số tiền đó. "Đây là điều rất phi, phi thực tế", luật sư nêu quan điểm.
Theo luật sư, chứng từ giao dịch với khoản vay này, là bản nộp cho tòa án, và bản lưu tại ngân hàng, có sự chênh lệch nội dung. Ví dụ theo tài liệu Agribank nộp tòa án, 600 triệu đồng tiền mặt giải ngân cho cụ Ngói có mệnh giá 500.000 đồng; nhưng bảng kê tiền vay lưu trong hệ thống ngân hàng thì có mệnh giá 500.000 đồng và 200.000 đồng. "Vậy câu hỏi đặt ra, tài liệu nào là đúng, điều này, tòa sơ thẩm cũng không giám định xem xét", luật sư nói.
Luật sư bào chữa, theo quy định, các khoản tiền chuyển cho khách hàng với mục đích kinh doanh, nếu trên 20 triệu đồng phải chuyển khoản. "Nhưng số tiền vay trong trường hợp này là 600 triệu đồng, phát cho cụ bà 80 tuổi, không ai đi cùng, không chuyển vào tài khoản, đặt ra rất nhiều câu hỏi", luật sư trình bày.
Trả lời tại phiên phúc thẩm, đại diện ngân hàng nói ngắn gọn, khẳng định đã làm đúng quy định; không đối đáp, giữ nguyên quan điểm tại phiên sơ thẩm và đề nghị HĐXX phân xử theo quy định pháp luật.
Sau 5 phút nghị án, tòa bác kháng cáo của bị đơn, giữ nguyên án sơ thẩm.
Về cơ bản, theo HĐXX, các hợp đồng liên quan khoản vay được ký trên cơ sở tự nguyện, phù hợp với quy định của pháp luật và có hiệu lực với các bên. Bị đơn nêu nhiều sai sót về hình thức, nội dung của một số tài liệu, song điều này không loại trừ trách nhiệm của bên vay và về mặt nguyên tắc "có vay có trả".
Cho rằng vụ án có dấu hiệu tội phạm hình sự, ngày 16/8, cụ Ngói cùng con gái, con rể đã gửi đơn tố giác đến Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Hải Dương. Ngoài các dẫn chứng nêu tại tòa, họ cho rằng hồ sơ vay bị giả tạo bởi hợp đồng ký năm 2017, khi Chí Linh vẫn là thị xã. Tuy nhiên dấu giáp lai trong hợp đồng thể hiện là "thành phố Chí Linh" (Chí Linh trở thành thành phố trực thuộc tỉnh Hải Dương ngày 1/3/2019).
Thanh Lam